Jakie czynniki zwiększają ryzyko zachorowania na choroby jelit?

Jelita to najdłuższy odcinek przewodu pokarmowego. Wiele chorób może być przyczyną objawów ze strony jelit, a to z kolei staje się powodem częstszych wizyt u lekarza. Problemy zdrowotne mogą wahać się od łagodnych do poważnych. Chociaż każde ze schorzeń ma inne pochodzenie, to część z czynników zwiększających ryzyko zachorowania jest wspólna.

Genów nie oszukasz

Choroby jelit często mają przyczynę genetyczną i występują rodzinnie. Są to m.in. rak jelita grubego i choroby zapalne jelit – wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna. Predyspozycji genetycznej nie można zmodyfikować, ale wystąpienie tych chorób wśród krewnych powinno skłonić do przyjrzenia się swojemu stanowi zdrowia. Konsultacje z lekarzami i badania profilaktyczne umożliwiają wcześniejsze wykrycie tych schorzeń i szybsze zastosowanie odpowiedniego leczenia. [1]

Papierosy i alkohol

Te dwie używki są znanym promotorem chorób mogących dotknąć niemal każdą część naszego organizmu. Substancje zawarte w dymie papierosowym upośledzają naprawę DNA w uszkodzonych komórkach ciała, także w komórkach przewodu pokarmowego. Komórki z wadliwym DNA mogą dzielić się w sposób niekontrolowany i doprowadzać do powstawania polipów lub raka. U palaczy zerwanie z nałogiem może wielokrotnie zmniejszyć ryzyko zachorowania.

Składniki dymu papierosowego i alkohol upośledzają odporność. Oznacza to, że jeśli w jelitach powstanie stan zapalny, to chora tkanka trudniej się goi. Choroby zapalne jelit mogą powodować zmianę rytmu wypróżnień, obecność krwi w stolcu czy objawy ogólne, tj. gorączka i poczucie zmęczenia. Zrezygnowanie z palenia papierosów i pica alkoholu zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia tych objawów oraz pomaga w walce z nimi u osób, u których schorzenie już występuje. [2]

Dieta

Nieodpowiednio zbilansowana dieta również jest znanym czynnikiem ryzyka schorzeń jelit. Ma to szczególne znaczenie w przypadku raka jelita grubego, chorobie uchyłkowej jelit oraz w guzkach krwawniczych (hemoroidach).

Jadłospis, w którym dominują produkty wysoce przetworzone, nasycone kwasy tłuszczowe, cukry proste i duża ilość czerwonego mięsa, może przyczyniać się do powstawania polipów i raka jelita grubego. Zaleca się ograniczanie takich pokarmów do minimum.

Dieta uboga w błonnik sprawia, że perystaltyka przewodu pokarmowego nie działa sprawnie. Jelita pracują wolniej, przez co resztki jedzenia zalegają i stają się pożywką dla bakterii jelitowych. Powstaje wtedy nadmierna ilość gazów, która doprowadza do uporczywych wzdęć. W dodatku zalegający pokarm jest przyczyną zaparć, a te z kolei mogą doprowadzić do powstawania uchyłków w jelicie lub hemoroidów.

Uchyłki, hemoroidy i zaparcia pojawiają się również częściej u osób z nadwagą i otyłością. Zrzucenie kilku zbędnych kilogramów może więc pomóc poczuć się lepiej.

Niska aktywność fizyczna

Brak ruchu a choroby jelit? Tak, jest tu związek. Już umiarkowana aktywność ruchowa jest w stanie poprawić pracę przewodu pokarmowego. U osób z dominacją siedzącego trybu życia jelita są „leniwe”. Pasaż pokarmu postępuje wolniej, może dochodzić do zaparć, a to ułatwia powstawanie uchyłków. Spędzanie dni głównie w pozycji siedzącej jest przyczyną nieprzyjemnego problemu, jakim są hemoroidy.

Zadbaj wcześniej o swoje jelita

Jak już wspomniano, czynników genetycznych chorób jelit nie można usunąć, ale warto przyglądać się historii schorzeń występujących w rodzinie. Pozostałe czynniki można jednak modyfikować, a jeśli pojawią się pierwsze oznaki, można działać objawowo.

Szczególnie ważne dla zdrowego przewodu pokarmowego jest połączenie odpowiednio zbilansowanej diety i umiarkowanej aktywności fizycznej. Produkty wspomagające pracę jelit to warzywa, owoce i pokarmy bogate w błonnik. Pamiętaj przy tym o odpowiednim nawodnieniu organizmu. 2-2,5 litra wody dziennie do podstawa.

Jeśli tylko możesz, szukaj okazji do drobnej aktywności fizycznej. Joga, szybki spacer, basen – wybierz to, co lubisz. Ważna jest regularność. Ruch pomaga w zapobieganiu przede wszystkim chorobie uchyłkowej jelit i hemoroidom.

Pozbądź się złych nawyków. Zrezygnowanie z palenia papierosów i ograniczenie picia alkoholu do minimum znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania na choroby zapalne i nowotworowe.

Jak działać na objawy chorób jelit?

Z niektórymi objawami chorób jelit można poradzić sobie w domu. Część z nich może w znaczniej mierze ustąpić jeszcze przed wizytą u specjalisty. Na ból i dyskomfort można stosować ziołowe herbatki pobudzające perystaltykę jelit i leki rozkurczające mięśnie brzucha. Na poprawę rytmu wypróżnień warto wprowadzić modyfikacje w diecie. Gdy dominują zaparcia, postaw na dietę z dużą zawartością błonnika i koniecznie pij dużo wody. Gdy masz problem z biegunkami, spróbuj na jakiś czas zmniejszyć ilość spożywanego mleka i jego przetworów. Jeśli doskwierają Ci wzdęcia, to oprócz zmiany nawyków dietetycznych wypróbuj masaż brzucha, ziołowe herbatki z rumiankiem, miętą i koprem włoskim. W aptece zapytaj o tabletki na wzdęcia zawierające symetykon.

Leczenie chorób jelit jest często uciążliwe i wymaga od pacjenta długotrwałej terapii oraz zmiany nawyków. Znając przyczyny występowania objawów, można wcześniej wprowadzić modyfikacje w swoim życiu i zamiast leczyć – zapobiegać.

Bibliografia

[1]       M. Ahmed, „Colon Cancer: A Clinician’s Perspective in 2019”, Gastroenterology Res, t. 13, nr 1, s. 1–10, luty 2020, doi: 10.14740/gr1239.

[2]       „Alimentary Pharmacology & Therapeutics | Pharmacology Journal | Wiley Online Library”. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/apt.13511 (dostęp 3 sierpień 2023).