Sterydy – czym są i w jaki sposób działają

Sterydy, lub inaczej zwane stereoidami, stanowi potoczną nazwę kortykosteroidów czyli hormonów, które w naturalny sposób występują w organizmie. Ze względu na ich uniwersalność, są one stosowanie m.in przez kulturystów w celu przyspieszenia zwiększania masy mięśniowej lub do walki ze stanem zapalnym przed różnymi chorobami bakteryjnymi oraz wirusowymi. Pomimo ich dobroczynnej działalności, długie i niewłaściwe zażywanie stosowanie sterydów może przynieść negatywne skutki, i ostatecznie stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia osoby przyjmującej sterydy. 

Czym są sterydy?

Sterydy najczęściej kojarzone są ze sztucznymi substancjami, które są przyjmowane przede wszystkim przez osoby chcące szybko zbudować masę mięśniową. Jednak nic bardziej mylnego – sterydy to substancje, które w sposób naturalny występują w organizmie ludzkim (są one nazwane hormonami sterydowymi). Są one produkowane przez nadnercza, które stanowią małe gruczoły dokrewne znajdujące się w okolicy nerek. Następnie poprzez układ krwionośny są one transportowane i rozprowadzane po całym organizmie.

Przede wszystkim sterydy doceniane są za ich szerokie zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych. Mimo to organizm ludzki nie produkuje wystarczającej ilości tego hormonu w stały sposób, a jedynie przyspiesza produkcję tego hormonu w momencie gdy cały organizm jest zainfekowany. W ten sposób poziom sterydów wzrasta w chwili silnego stresu, choroby, czy też w momencie silnego bólu np. głowy. Co ciekawe, w organizmie najwyższy poziom sterydów wykrywalny jest szczególnie rano, zaraz po przebudzeniu się, natomiast w nocy i wieczorem stężenie sterydów we krwi spada – jest to spowodowane tym, iż aby organizm mógł poprawnie funkcjonować przez cały dzień potrzebuje jak najwięcej źródeł skąd ma pozyskiwać energię.

Zastosowanie sterydów w medycynie

W związku z dobroczynnym działaniem sterydów są one stosowane w różnych dziedzinach medycyny – dermatologii, neurologii, reumatologii oraz alergologii. Lek ten wydawany jest jedynie na receptę przez lekarza, co oznacza, iż jego dostępność jest kontrolowana, i tylko lek zakupiony na receptę daje gwarancję wyleczenia i uporania się z różnego rodzaju dolegliwościami. Dlatego też sterydy używane są do leczenia takich schorzeń jak:

• astma;

• układowe zapalenie naczyń krwionośnych;

• zapalenie mięśni;

• zapalenie stawów (głównie o podłożu reumatoidalnym);

• toczeń rumieniowaty;

• dna moczanowa;

• różnego rodzaju alergie.

Dodatkowo sterydy stosuje się również do leczenie bardziej skomplikowanych chorób układu krwionośnego, kostno-szkieletowego czy też endokrynnego. Według badań w większości przypadków działanie sterydów wykazuje pozytywne działania już po niedługim okresie od rozpoczęcia przyjmowania sterydów, dzięki czemu mogą one uratować zdrowie i życie pacjenta cierpiącego na jedną z wielu ciężko-uleczalnych chorób. Dla przykładu toczeń rumieniowaty może doprowadzić do ostrego zapalenia nerek a w konsekwencji do ich niewydolności a wówczas jedynym ratunkiem może okazać się przeszczep nerek. Co więcej stosowanie leczenia za pomocą sterydów może uchronić przed koniecznością robienia dializy krwi. Mimo to, lekarze są zgodni, iż stosowanie sterydów w leczeniu chorych jest zalecane tylko w momencie, gdy pozytywne efekty będą przewyższały negatywne skutki działania leków.

Jakie są skutki uboczne stosowania sterydów?

Według różnych źródeł skutki uboczne stosowania sterydów w leczeniu różnego rodzaju chorób oraz schorzeń są zależne od rodzaju przyjmowanego sterydu, dawki jak jest przepisana dla pacjenta, a także czasu przez jaki pacjent przyjmuje dany lek. Istnieje wiele skutków ubocznych jakie mogą powstać podczas długotrwałego przyjmowania sterydów, do których należą m.in.:

1. Wyraźny wzrost apetytu – przyjmowanie sterydów w znaczący sposób pobudza układ trawienny do pracy produkując duże ilości soków trawiennych. W konsekwencji człowiek odnosi wrażenie, iż jest wiecznie głodny nawet po obfitym posiłku. W efekcie w większości przypadków osób zażywających sterydy obserwuje się znaczne przybranie na wadze co w przyszłości może skutkować otyłością;

2. Wtórna niewydolność nadnerczy – niekiedy u pacjentów obserwuje się, że nadnercza wytwarzają optymalną dla organizmu ilość sterydów, dzięki czemu organizm szybko pozbywa się infekcji i powraca do stanu sprzed choroby. Jednak po odstawieniu sterydów organizm może doznać pewnego rodzaju „szoku” w postaci niedoboru sterydów, dzięki czemu wydzielanie tych hormonów może zostać drastycznie ograniczone lub całkowicie zahamowane;

3. Uszkodzenie wątroby – tak jak w przypadku innych leków, sterydy przed trafieniem do krwioobiegu najpierw trafią do układu trawiennego i wątroby, przez o uszkadzają ją i wywołują niekiedy niepożądane efekty takie jak zaburzenia trawienia;

4. Nadciśnienie – często obserwuje się, iż przy zażywaniu sterydów następują nagłe skoki ciśnienia, natomiast przy dłuższym stosowaniu może doprowadzić to do powstania nadciśnienia, które należy dodatkowo leczyć.

5. Zakrzepica – stosowanie sterydów wpływa m.in na układ krwionośny, przez co w żyłach może dochodzić do powstawanie skrzepów krwi, które w rezultacie doprowadzają do zakrzepicy;

6. Przyspieszone łysienie – stosowanie sterydów wpływa na cebulki włosów oraz skórę głowy, przez co włosy stają się znacznie słabsze i szybciej wypadają;

7. Osłabienie mięśni – sterydy mogą przyczyniać się do osłabienia mięśni oraz stawów.

8. Pojawienie się trądziku – przy długotrwałym stosowaniu trądziku na całym ciele (zwłaszcza na skórze twarzy oraz klatki piersiowej) może pojawić się trądzik, gdzie im silniejsza jest dawka jest przyjmowana tym trądzik powstaje szybciej i zajmuje coraz większe obszary skóry.

Wymienione powyżej skutki uboczne występują stosunkowo często, choć nie zawsze – ich występowanie oraz nasilenie zależne jest od wielu czynników, takich jak wiek pacjenta, fakt posiadania silnego układu odpornościowego, czy też długość przyjmowania sterydów. Dlatego też przed rozpoczęciem procesu przyjmowania sterydów tak istotne jest skonsultowanie się z lekarzem specjalistą, który będzie w stanie ocenić konieczność przyjmowania sterydów oraz czas i dawkę ich zażywania. 

Rodzaje sterydów stosowanych w sporcie

Wbrew obiegowej opinii sterydy używane są nie tylko w leczeniu chorób, ale także przez sportowców chcących polepszyć swoją wydolność krążeniowo-oddechową bądź też zbudować odpowiednią dla uprawianej dyscypliny sportowej masę mięśniową. Stanowią one sterydy anaboliczne tzw. anaboliki, i znajdują szerokie zastosowanie wśród niektórych dyscyplin sportowych takich jak:

• lekkoatletyka;

• kulturystyka;

• pływanie;

• piłka nożna.

Są to rodzaje sportu, gdzie wymagane są dobrze zbudowane i silne mięśnie, które są przystosowane do długotrwałego i intensywnego wysiłku fizycznego. Co więcej sterydy anaboliczne są zakazane przy stosowaniu ich jako środek dopingujący. Pomimo ich dobrego wpływu na mięśnie u sportowców mogą one wywołać niepożądane skutki uboczne u mężczyzn takie jak:

• zmniejszona produkcja nasienia – stosowanie sterydów może zmniejszyć lub zahamować produkcję nasienia u mężczyzn na długo;

• atrofia – inaczej mówią kurczenie się jąder u mężczyzn, co może w najgorszym wypadku doprowadzić do powstania raka jąder;

• bezpłodność; 

• powiększenie się rozmiaru piersi.

Podobne skutki uboczne obserwowane są również u kobiet sportowców, do których należą:

• nadmierne owłosienie ciała (w szczególności okolic piersi oraz okolic intymnych);

• powstanie szorstkiej i zwiotczałej skóry;

• obniżenie się barwy głosu – głos zaczyna przypominać wysoki męski aniżeli kobiecy głos;

• pomniejszenie się piersi;

• pomniejszenie się łechtaczki.

Zarówno u mężczyzn jak i u kobiet mogą natomiast pojawić się podwyższone ciśnienie (co grozi zawałem serca bądź zakrzepicą), zwiększenie obecności złego cholesterolu  w organizmie przy jednoczesnym obniżeniu poziomu dobrego cholesterolu, bądź też zmiany w gospodarce hormonalnej organizmu. Przy intensywnym stosowaniu sterydów gospodarka hormonalna może zostać częściowo lub całkowicie zaburzona, dlatego należy bezzwłocznie zwrócić się do lekarza specjalisty, który będzie w stanie stwierdzić, czy przyjmowanie sterydów nie wywoła innych od zamierzonych efektów i nie wpływie negatywnie na działanie organizmu sportowca. Co więcej kobiety powinny udać się również do ginekologa, który przeprowadzi dodatkowe badania stwierdzające wpływ sterydów na gospodarkę hormonalną.

Jaki jest wpływ sterydów na psychikę?

Sterydy anaboliczne, oprócz pozytywnego wpływu na masę mięśniową oraz wydolność krążeniowo oddechową oraz możliwe skutki uboczne mogą mieć również wpływ na psychikę człowieka. Długotrwałe i niekontrolowane stosowanie sterydów może objawiać się szybkozmiennymi stanami emocjonalnymi – w jednej chwili dopada nas euforia i nagły przypływ energii, po czym po chwili można stać się agresywnym. W skrajnych przypadkach stosowanie sterydów anabolicznych może doprowadzić do depresji a nawet do prób samobójczych. Wpływ sterydów na psychikę odnotowuje się stosunkowo rzadko, i przeważnie mają one mało znaczący wpływ na organizm, lecz nie warto tego bagatelizować. Osoby, które są niestabilne emocjonalnie lub są po psychoterapii przed zażywaniem sterydów powinny skonsultować się z psychologiem lub psychiatrą, który, jeśli zajdzie taka potrzeba, przepisze leki  w odpowiedniej dawce swojemu pacjentowi. 

Czy warto kupować sterydy bez recepty?

Pomimo wprowadzenia licznych ograniczeń co do dostępności sterydów na rynku, w Internecie i niektórych sklepach stacjonarnych z produktami przyspieszającymi budowę masy mięśniowej, dosyć często można natknąć się na zastępniki sterydów. Można je kupić w postaci suplementów diety czy też dopingów, zwykle w bardziej atrakcyjnej cenie niż sterydy przepisywane na receptę przez lekarza. Należy jednak zachować szczególną ostrożność, ze względu na to, iż bardzo często są to tanie zastępniki i wypełniacze, które mają o wiele gorsze zastosowanie niż sterydy w postaci leków na receptę. Sterydy w postaci suplementów diety zażywane są również na własną odpowiedzialność, a występujące skutki uboczne mogą być znacznie silniejsze oraz częstsze aniżeli  w przypadku stosowania sterydów na receptę.

Czy warto stosować sterydy?

Stosowanie sterydów, w tym również sterydów anabolicznych w ogólnym ujęciu nie jest zabronione, a ma wiele zalet. Dzięki niemu można wyleczyć (lub przynajmniej zmniejszyć negatywne objawy) danej choroby. Sterydy mają szerokie zastosowanie w walce ze stanami zapalnymi, chorobami układy krwionośnego, czy też przy budowaniu masy mięśniowej i zwiększania wydolności krążeniowo-oddechowej osób regularnie trenujących różne dyscypliny sportowe. Należy jednak pamiętać, iż długotrwałe i intensywne stosowanie sterydów może po pewnym czasie wywołać niepożądane efekty uboczne, które w negatywny sposób wpłyną na organizm. Sterydy mogą również wpłynąć na psychikę oraz stan równowagi emocjonalnej, dlatego wszelkie stosowanie sterydów należy konsultować z lekarzem. Nie jest zalecane również kupowanie sterydów na własną rękę – są to zazwyczaj tańsze o i znacznie gorszym składzie zamienniki prawdziwych leków, które przy niekontrolowanym spożyciu mogą jedynie jeszcze bardziej pogroszyć stan zdrowia.